Nie za wcześnie na wizytę u logopedy

W tytule przedstawionego artykułu odpowiadam na najczęściej zadawane przez rodziców pytanie. Nie ma ograniczeń wiekowych decydujących o wizycie z dzieckiem u logopedy. Tak samo jak nie ma pytań, na które nie warto znać odpowiedzi i wątpliwości, których nie powinno się próbować rozwiać. Do logopedy można zgłosić się z dzieckiem w każdym wieku i z każdym problemem, który obserwują rodzice, aby dać sobie szansę na wyjaśnienie nurtujących nas pytań.

Zanim jednak dojdzie do spotkania z logopedą warto zapoznać się z poniższym tekstem, w którym postaram się bardzo ogólnie określić szerokie normy wiekowe dla rozwoju mowy oraz specyficzne wskaźniki ryzyka zaburzeń mowy.

Wspomniane szerokie normy wskazują, że około 1 roku życia w słowniku czynnym dziecka powinny pojawiać się pierwsze proste wyrazy, nie będące już gaworzeniem (powtarzaniem ciągów sylab), ale wypowiedziami o konkretnym znaczeniu (mama, tata, daj, tam...) oraz onomatopejami (wyrazami dźwiękonaśladowczymi- bum, hau, miau, muu, bach...).

Około 2 roku życia dziecko powinno posługiwać się prostym, dwu- i trzyczłonowym zdaniem.

Trzeci rok to intensywny rozwój artykulacyjny. Zakładając, że dziecko dobrze słyszy, prawidłowo oddycha, nie pije już z butelki, nie prezentuje różnego rodzaju parafunkcji (np. ssanie palca), powinno wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe oraz wszystkie spółgłoski oprócz [s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, l, r]. W konstrukcji wyrazu jednak mają prawo w tym czasie występować charakterystyczne dla okresu swoistej mowy dziecięcej zjawiska, takie jak: zmienne substytucje głosek (zamiany), upraszczanie grup spółgłoskowych, upodobnienia głosek, metatezy (przestawki) oraz elizje głosek i sylab, które powodują, że forma wyrazu często nie przypomina prawidłowej, ale pozostaje w normie wiekowej, jeśli tylko służy komunikowaniu się dziecka z otoczeniem.

W systemie fonologicznym czterolatka pojawiają się głoski syczące [s, z, c, dz] oraz głoska [l]. Między 4 a 5 rokiem życia pojawiają się i utrwalają głoski szumiące [sz, cz, ż, cz], a do 6 roku życia utrwala się artykulacja głoski [r].

Warto wspomnieć, że dziecko trzyletnie powinno posługiwać się zdaniami, również złożonymi, choć agramatyzmy w tym wieku są normą, a dziecko cztero i pięcioletnie powinno stosować w zdaniach prostych i złożonych prawidłowe formy morfologiczne (poprawnie odmieniać wyrazy).

Tak wygląda szeroko pojęta norma dla rozwoju mowy dziecka. Logopeda podczas wizyty będzie próbował jeszcze zaobserwować obecność czynników warunkujących prawidłową komunikację z otoczeniem, rozumienie oraz sprawdzić budowę narządów mowy i/lub obecność odruchów ustno-twarzowych w przypadku noworodka i niemowlęcia.

To co może dodatkowo zaniepokoić rodzica a dla specjalisty jest wskaźnikiem ryzyka zaburzeń mowy to następujące objawy:

W pierwszym roku życia:

• widoczne zakłócenia rozwoju dużej motoryki (kontrola głowy, pozycja siedząca, chodzenie)
• kłopoty z karmieniem, zaburzenia funkcji jedzenia  brak zabaw polegających na wkładaniu przedmiotów do ust
• brak nawiązywania kontaktu wzrokowego od 3 miesiąca życia
• brak dialogów głosowych od 4 miesiąca życia
• brak podawania, rozdawania przedmiotów
• nieumiejętność zabawy naprzemiennej.

W drugim roku życia:

• wygórowane i przetrwałe odruchy w obszarze aparatu artykulacyjnego
• niedostateczna koordynacja oddychania i jedzenia
• ograniczenia wokalizacji
• produkcja niezrozumiałych wokalizacji służących bardziej autostymulacji niż komunikacji
• brak rozumienia mowy
• brak wypowiedzi ekspresywnych ponad jednoelementowych.

W trzecim roku życia:

• utrzymująca się uboga motoryka oralna (kłopoty z jedzeniem i mówieniem)
• mowa zupełnie niezrozumiała nawet dla najbliższego otoczenia
• problemy z oddychaniem, fonacją, planowaniem ruchów artykulacyjnych i realizacją sekwencji ruchów artykulacyjnych
• pogłębiające się problemy rozumienia języka.

Na zakończenie zaznaczę, że każde dziecko jest inne, rozwija się w innym tempie, co zależy od wielu czynników i w wielu przypadkach mieści się w normie wiekowej. Najlepszymi obserwatorami rozwoju dziecka są jego najbliżsi, a do logopedy można zgłosić się z dzieckiem w każdym wieku i na każdym etapie rozwoju mowy, aby rozwiać wątpliwości dotyczące jego prawidłowości.

 

Opracowała:

mgr Ewelina Pałasz-Urlich
neurologopeda